من یار مهربانم / دانا و خوش زبانم
گویم سخن فراوان / با آنکه بی زبانم
پندت دهم فراوان / من یار پند دانم
من دوستی هنرمند / با سود و بی زبانم
از من مباش غافل / من یار پند دانم
این شعر آقای عباس یمینی شریف ، یکی از شعرهای ماندگار دوران دبستان ماست که تقریبا همه‌ی ما، زمانی این شعر را حفظ کرده و خوانده‌ایم.
اما الآن چقدر با این یار مهربان عجین شده‌ایم؟ چه قدر سراغِ یار دانا و خوش زبان مان می‌رویم و به حرف‌هایش گوش می‌کنیم؟
فکر می‌کنم اگر قرار بود با خواندن این شعر و امثال این شعرها، ما کتاب‌خوان شویم، سرانه‌ی مطالعه‌ی کشورمان انقدر پایین نبود!
فرقی نمی‌کند در چه جایگاهی باشیم، والد باشیم یا تسهیلگر کودک، در هر جایگاهی که هستیم اگر دوست داریم که کودکانمان با کتاب عجین شوند باید از کودکی آن‌ها را با کتاب آشنا کنیم.
کافیست به طور منظم، بخش کوچکی از روزمان را برای کتاب‌خوانی در نظر بگیریم، دستشان را بگیریم و ببریم شان شهرکتاب یا کتاب‌فروشی تا کتاب بخریم، به آن‌ها کتاب هدیه بدهیم و با کتاب، زندگی کنیم. آن وقت می‌بینیم که کودکانمان چقدر به خواندن کتاب علاقه‌مند می‌شوند و زمانی که به مساله‌ای جدید برمی‌خوریم ، به جای اینکه دعوا یا تنبیه شان کنیم یا شروع کنیم به نصیحت کردن و پند دادن، خواندن کتاب‌های مرتبط و سپس گفت‌وگو درباره‌ی موضوع کتاب، می‌تواند راه‌حل مناسب‌تری باشد.
اما نکته‌ی مهم اینجاست که در این بازارِ رنگارنگ کتابِ کودک که متاسفانه برخلاف شعر محبوب دوران کودکی‌مان، کتاب‌های بی‌سود و پر زیان هم کم پیدا نمی‌شوند، چه طور می‌توانیم کتاب‌های با کیفیت را تشخیص داده و آن‌ها را برای کودکمان تهیه کنیم؟
باید توجه داشته‌باشیم که این ما (والد یا تسهیلگر کودک) هستیم که ذائقه‌ی کودک را شکل می‌دهیم و به او یاد می‌دهیم زمانی که بزرگتر شد، سراغ چه نوع کتاب‌هایی برود و چه کتاب‌هایی را بخواند!
قرار است با هم یاد بگیریم چه طور از بین کتاب‌هایی که برای کودکان چاپ می‌شوند، کتاب‌های با کیفیت را انتخاب کنیم و آن‌ها را برای کودکان، “بلندخوانی” کنیم، پس با روش های بلندخوانی و شیوه‌های جذابِ کتاب خوانی برای کودکان آشنا خواهیم شد و در ادامه یاد می‌گیریم که چطور از دلِ کتاب داستان، فعالیت‌های مرتبط و معنادار طراحی کنیم.
انتخاب کتاب خوب و با کیفیت
نخستین گام، شناخت بازار کتاب کودک است، یعنی آشنایی با نویسندگان، تصویرگران ، ناشران و ادبیات کتابِ کودک. برای به دست آوردن این ابزار مهم تنها کافیست در مراکز کتاب فروشی شهرتان مثل شهرکتاب‌ها قدم بزنید و کتاب‌های مختلف کودک را ببینید و ورق بزنید. به یک قفسه یا یک کتاب‌فروشی قانع نشوید! به کتاب‌فروشی‌های زیادی بروید و انواع کتاب‌ها را ببینید و بخوانید و با هم مقایسه کنید. خواهید دید که کتاب‌ها چقدر از نظر موضوع، سبک، اندازه، تصویر، فونت، کیفیت ارائه و …. متفاوتند.
با این کار تا حدودی با بازار کتاب کودک و موضوعات آشنایی پیدا خواهیدکرد.
اگر اهل وب گردی و اینترنت هستید، بازدید از سایت‌های فعال در زمینه‌ی کتاب کودک تا حد زیادی به شما کمک خواهدکرد.
برای نمونه دو سایت کتابک و هدهد که در زمینه‌ی ترویج کتاب‌خوانی و فروش کتاب‌های با کیفیت کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند، می‌توانند پیشنهادهای خوبی برای علاقه‌مندان به این موضوعات باشند.
گام دوم آشنایی با مخاطبان اصلی کتاب کودک، یعنی خود کودکان است.
باید ببینید کودکی که با آن سروکار دارید در چه گروه سنی قرار دارد؟ از نظر روانشناسی کودکان در هر سنی، ویژگی‌های رشدی و شناختی مخصوص خود را دارند. دانستن این ویژگی‌ها در انتخاب مناسب به شما کمک می‌کند.
علاوه بر این لازم است بدانید که کودک شما این روزها چه دغدغه‌هایی دارد؟
به چه چیزهایی علاقه مند شده است؟ حیوانات؟ ماشین؟ دایناسور؟ آدم فضایی؟ لگو؟ و …
موضوع اغلب بازی‌هایش چیست؟
در رابطه اش با شما و یا همسالانش چه مسائل و نکاتی وجود دارد؟ خشم؟ تنبیه؟ دعوا؟ خواهر یا برادر کوچکی که تازه به جمع خانواده اضافه شده؟ ترس؟ دندان لق ؟ و …
هر کدام از این موضوعات می‌تواند برای انتخاب کتاب مناسب کودکتان به شما کمک بسزایی کند.
پس برای انتخاب کتاب کودک، علاوه بر در نظر داشتن موضوع، نویسنده و ناشر باید به ویژگی‌های رشدی و شناختی متناسب با سن کودک، افکار و نیازهای خاص او هم توجه داشته‌باشیم. چرا که دغدغه‌ها و نیازهای کودکانِ هم سن و سال، اگرچه به هم شبیه‌اند اما ممکن است با یکدیگر متفاوت و خاصِ هر کودک باشد.
در بخش‌های بعد، با ویژگی‌های ظاهری کتاب‌های با کیفیت کودک آشنا خواهیم شد.
